Dinin Tanımı

    Tanımı en zor olan kavramların başında din gelmektedir. Dini tanımlarken gerek geçmişte yaşamış gerekse günümüzde mevcut bütün inanç şekillerini kuşatan ve hepsinde müşterek esasları ifade eden bir tanım yapmanın zor olduğu ortadadır. Dinin bütün dinleri içine alabilecek bir tanımı ancak din kavramının sınırları kesin bir şekilde belirlendikten sonra yapılabilir.
     Çağdaş Batılı ilim adamları tarafından dinin birbirinden farklı tarifleri yapılmıştır. Bu tarifler büyük ölçüde ferdi tecrübe ve zihni, hissi, taabbüdi ve içtimai elemanlardan ibaret unsurun birini veya birkaçını öne çıkararak yapılmıştır. Ferdi tecrübe dışında kalan bu dört unsuru şu şekilde açıklamak mümkündür:
    
      a) Zihni Unsur: İnsanın kendisinden üstün bir güç veya kudretin mevcudiyetini zihnen kabulü. Tanrı kavramı veya çok genel ifadesiyle kutsal kavramı, bütün dinlerin gözündeki temel unsurdur.
      b) Hissi Unsur: Zihnen varlığı kabul edilen bu üstün güç ve kudrete karşı kalben duyulan bağlılık duygusu.
      c) Taabbüdi Unsur: Zihnen varlığı kabul edilen, kalben kendisine bağlanılan yüce kudrete karşı bazı davranışları yapma yükümlülüğü.
      d) İçtimai Unsur: Aynı zihni, hissi, taabbüdi unsurların paylaşan insanların oluşturduğu sosyal grup.


      Dinlerde bulunan bu unsurların yanında, din bilimleri açısından dini oluşturan hususlar olarak kabul edilen ve bütün dinlerde bulunabilen unsurların başlıcalarını şu şekilde sıralayabiliriz: "Tabiat üstü, insan üstü varlıklara inanç ( Tanrı, melekler, cinler, ruhani varlıklar gibi); kutsalla kutsal olmayanı ayırma; ibadet, ayin ve törenler; yazılı veya yazısız gelenek ( Kutsal kitap, ahlaki kanunname); tabiat üstü, insan üstü varlık veya kutsalla ilgili duygular; İnsan üstü ile irtibat ( vahiy, peygamber, dua, niyaz ilham gibi vasıtalar ve yollarla); İçtimai grup (cemaat, tarikat) ve bu guruba mensubiyet."
       
       Bazı dinlerde bunların bir kısmı, bazı dinlerde ise hepsi bulunur.


       İslam bilginleri dinin tarifini, Kur'an-ı Kerimde yer alan açıklamaları ve islam inançlarını göz önünde bulundurarak yapmışlardır. Buna göre hak dinin tarifi şu şekildedir: "Din akıl sahibi insanları kendi tercihiyle bizzat hayırlı olan şeylere götüren ilahi bir kanundur."
       İslam bilginlerinin din tarifleri hak din için düşünülmüş dar kapsamlı tariflerdir. Bu tariflerde ortak noktalardan biri dinin ilahi kaynaklı olduğunun vurgulanmasıdır. Buna göre gerçek din beşer kaynaklı olamaz. Yine bu tariflerde dinin akıl ve irade ile ilişkisi gösterilmiştir; bu da dinin bir akıl ve tercih konusu olduğu anlamını taşır. Buna göre din, insanın kainattaki varlıkları müşahede ederek duyular üstü ilahi gerçekleri kavramasından ibaret görülebileceği gibi kişinin kendi çabasıyla ulaşamayıp sadece vahiy kanalıyla elde edebildiği gerçekler bütünü olarak da tarif edilebilir.

Kaynak: İman ve İbadetler ( ilmihal ) "Diyanet yayınları"